Wypalenie zawodowe. jak sobie z nim radzić?
Problem wypalenia zawodowego zgłasza coraz więcej osób. Jednak, czym ono tak na prawdę jest? Niektórym osobom błędnie się wydaje, że zjawisko wypalenia dotyczy ludzi leniwych, takich którym nie chce się pracować. Tak na prawdę może ono spotkać każdego z nas i wpływa na nie bardzo wiele czynników, z których najważniejszy jest stres.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Pierwsze badania nad zjawiskiem wypalenia zawodowego pochodzą z lat 70 XIX wieku. H.I. Freudenberg opisał je jako „stan, który rozwija się powoli, przez dłuższy okres przeżywania długotrwałego stresu i angażowania całej energii życiowej i który w końcowym efekcie
wywiera negatywny wpływ na motywację, przekonania i zachowanie” (źródło: S.M. Litzke, H. Schuh, Stres, mobbing i wypalenie zawodowe, GWP, Gdańsk 2007.). Jako główną przyczynę wypalenia zawodowego przedstawia się stres. Jednak z moich obserwacji wynika, że przyczyn może być bardzo wiele.
Wypalenie zazwyczaj dotyka doświadczonych pracowników, którzy pracują w jednym miejscu lub w swojej branży przez kilka lat. Może ono być związane ze stresem związanym z pracą, jednak bardzo często za problemem tym stoi coś więcej. Wielu pacjentów zgłasza wypalenie zawodowe, w momencie, w którym zdają sobie sprawę, że osiągnęli już wszystko, co mogli, są ekspertami w swojej dziedzinie i nie ma już dla nich ścieżki rozwoju. Nie są doceniani przez swoich przełożonych, a zamiast otrzymywać pozytywny feedback wytyka im się błędy, porażki lub niedociągnięcia. Frustracja powoli narasta i z biegiem czasu przestają się starać, pracują mniej wydajnie i odkładają trudne sprawy na później.
Bardzo ważne jest w pracy poczucie sprawiedliwości i sprawczości. Pracownicy powinni mieć poczucie równego traktowania i przydzieloną taką ilość pracy, aby z nią sobie poradzić. W każdej firmie zdarzają się sytuacje absurdalne, błędy i wypaczenia, które łatwo jest naprawić. Nie ważne, czy jest to brudna toaleta, czy procesy i standardy, których nikt nie przestrzega. Takie wszystkie drobne problemy kumulują się i w pewnym momencie zaczynają przepełniać czarę goryczy.
Jeśli miałbym spróbować skategoryzować źródła i przyczyny wypalenia zawodowego, to zaproponowałbym poniższe.
1. Nadmierne obciążenie pracą lub nierównomierne obciążenie. Są to sytuacje, w których czujemy, że nie ma kontroli nad tym co robimy, nie ogarniamy tego. Takie obciążenie prowadzi do braku kontroli tego co robimy. Jeśli nie jesteśmy w stanie zapanować nad tym co się dzieje lub tylko reagujemy w sytuacjach kryzysowych, to po kilku miesiącach takiego stanu rzeczy będziemy mieć dość.
2. Brak satysfakcji z wykonywanej pracy. Wiele osób chciałoby, żeby ich praca była czymś w rodzaju ich hobby. Czasem to się udaje, jednak nawet w takich sytuacjach może wystąpić splot zdarzeń, który spowoduje, że nie będziemy czuli satysfakcji z pracy. Jeśli ustawiasz przez 3 godziny towar na półkach i kierownik każe ci na końcu wszystko zmienić, to możesz dojść do przekonania, że twoja praca nie ma sensu, zwłaszcza jeśli sytuacja się powtarza.
3. Poczucie niedocenienia. Pojawia się wtedy, gdy nie mamy pozytywnej informacji gdy coś dobrze zrobimy, albo pochwały jak zrobimy coś dodatkowego, damy od siebie coś ekstra.
4. Stres. Niektóre osoby boją się chodzić do pracy i zaczynają się denerwować jeszcze przed jej rozpoczęciem.
5. Poczucie niesprawiedliwego traktowania.
6. Rozbieżność między własnymi wartościami i wartościami pracodawcy.
Kiedyś natrafiłem w internecie na kanał yt o tematyce programowania i komputerów. Prowadził go z powodzeniem człowiek o imieniu Roman, który w pewnym momencie przechodził wypalenie zawodowe (kanał hello Roman). Opisywał jak przechodzi wypalenie, jak sobie z nim próbuje poradzić. Myślę, że jeśli czujesz, że sam masz z tym problem, to warto obejrzeć kilka jego filmów. Zobaczysz, że nie jesteś sam.
Skutki wypalenia zawodowego
Żeby mówić o wypaleniu zawodowym muszą wystąpić trzy rzeczy. Obniżone poczucie własnej wartości lub własnych dokonań. Powoduje ono, że przestajemy doceniać swoją pracę, nie wierzymy w to, że jesteśmy zdolni odnieść sukces i nie jesteśmy zainteresowani podejmowaniem wyzwań. Bardzo często osoby zmagające się z wypaleniem zawodowym zamiast radzić sobie z trudnymi, zawodowymi sprawami odkładają je na później, zaniedbując swoje obowiązki i powodując eskalację problemów. Kolejnym problemem jest wyczerpanie emocjonalne, czyli po prostu brak sił. Ostatnim elementem jest depersonalizacja przejawiająca się przedmiotowym traktowaniem innych ludzi, zadań.
Skutki wypalenia zawodowego są bardzo dotkliwe zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Pracownik odczuwa niezadowolenie z wykonywanej pracy, niechętnie do niej wraca i nie czuje więzi z firmą. Obniża się jego poczucie własnej wartości i sprawczości. Po pewnym czasie wypalenie zawodowe może powodować inne problemy psychologiczne a nawet prowadzić do depresji. Pracownicy wykonujący swoje obowiązki zdalnie, z domu wskutek wypalenia zawodowego przestają wychodzić na zewnątrz. Zaszywają się we własnym domu pracując na komputerze, po to, aby po pracy na nim grać. Powoli tracą kontakty ze znajomymi z życia prywatnego i zamykają się na świat.
Pracodawcy także bardzo silnie odczuwają negatywne skutki wypalenia zawodowego pracowników. Przede wszystkim przejawiają się one w mniejszej efektywności wykonywanej pracy i częstych zwolnieniach lekarskich. Pracownik przyjmuje postawę minimalistyczną. Wykonuje tylko te prace, które musi. Czasem staje się prowodyrem konfliktów w zespole, dezintegruje go i demoralizuje.
Jak poradzić sobie z wypaleniem zawodowym?
To jest chyba najtrudniejsza część, bo trudno jest jednoznacznie wskazać co zrobić z wypaleniem zawodowym. jest kilka metod na radzenie sobie z nim i jednym z najlepszych rozwiązań jest poszukanie porady u specjalisty.
Jeśli jednak miałbym napisać kilka porad dla osoby której w ogóle nie znam, to poleciłbym rozważenie zmiany miejsca pracy. Zwłaszcza, jeśli obecne miejsce jest w jakikolwiek sposób toksyczne lub rozmowa z przełożonymi o twoim wypaleniu nie przyniosłaby rezultatów lub mogłaby przysporzyć dodatkowych problemów.
Często otwarta rozmowa z przełożonym jest najlepszym rozwiązaniem. Być może znajdzie on dla ciebie pracę w innym zespole lub innym dziale, gdzie mógłbyś zająć się innymi rzeczami i podjąć nowe wyzwania.
Zbuduj sieć wsparcia i rozmawiaj o swoich doświadczeniach z najbliższymi. Czasami wyrzucenie z siebie frustracji działa bardzo dobrze na samopoczucie. Twoi bliscy mogą podzielić się z tobą swoimi problemami i dzięki temu poznasz ich punkt widzenia i dowiesz się, że nie tylko ty masz problemy. Osoby dotknięte wypaleniem zawodowym często odcinają się od bliskich, przez co popadają w spiralę negatywnych emocji, która tylko pogłębia problemy.
Wyznacz sobie granice i szanuj swój czas pracy. Twój pracodawca kupuje u ciebie 8 godzin pracy i za tyle powinien ci zapłacić. Dlatego nie pracuj dłużej lecz pomyśl o tym, że te 8 godzin (minus przerwy) należy do twojej firmy i postaraj się w tym czasie pracować jak najlepiej. Nie odbieraj służbowych telefonów i emaili poza godzinami pracy. Tak samo jeśli nie uda ci się wykonać wszystkich zadań w czasie pracy. Poinformuj o tym przełożonego, ale nie pracuj na nadgodzinach.
Zrób sobie przerwę w postaci urlopu. Odpocznij sobie przynajmniej przez 2 tygodnie, nawet jeśli nigdzie nie wyjedziesz. Zadbaj w tym czasie, aby wychodzić z domu i spotykać się z ludźmi. Możesz wyjść do czytelni, na zajęcia sportowe lub do kawiarni. Może uda ci się umówić na spotkanie ze starymi znajomymi.
Odpuść sobie perfekcjonizm. Każdy popełnia błędy i to jest tylko kwestia czasu kiedy tobie powinie się noga. Dlatego nie musisz mieć wszystkiego pod perfekcyjną kontrolą. Skup się na najistotniejszych kwestiach i pracuj nad nimi. Być może uda się zmienić coś w sposobie pracy, aby był on lepszy i efektywniejszy. Błąd nie jest katastrofą, to jest tylko pole do nauki.
Podczas spotkania doświadczony terapeuta odpowie na wszystkie twoje pytania i wątpliwości. Jeśli chciałbyś wyjść z uzależnienia, to wskaże ci drogę i sposób działania, a Ty zadecydujesz czy warto zacząć terapię. Pamiętaj, że im szybciej zaczniesz, tym szybciej pokonasz swój problem.